Panglong Ga sadi a majaw mi moi n nga yu ai Munghpawm hpe nga wa hkra shangai shalat shapraw dat ai. Dai majaw Munghpawm Mungdan ngu ai paw pru wa ai lam hta, Panglong Ga Sadi a majaw re ai Munghpawm hpe shangai shalat dat ai. Dai rai n na Panglong Gasai a majaw re ai Munghpawm hpe shangai shalat dat ai. Dai rai nna PanglOng Gasadi, Ga shaka hte Munghpawm munngdan ngu ai gaw shinggyim masha langai a asak wenyi the hkum hkrang hpa rai taw nga ai. Rai yang, hpa majaw Panglong ga sadi nga ra ai lam hte ta masat sen htu ra ai lam, hpa majaw Munghpawm hpaw ra wa ai lam, hpa majaw mung dinghku majan byin wa ai lam ngu ai gaw dai ni na Wunpawng Amyu Sha ni a Mung Masa Labau hte Rawt Malan Labau rai nga ai majaw n dai lam ni hpe htawm hpang na Kachin amyu a leadership hta kahpa galai na ramma ni chye ra ai lam madung rai nga ai.
Dai hku nga jang, labau daw hte ya man pa byin nga ai kaw du hkra na lam hpe daw kaba (4) hku nna garan nhtawm chye na ra ga ai.
(1) Panglong Ga Sadi hte Munghpawm Mungdan rai n paw pru ai ten na daw.
(2) Panglong Ga sasi a majaw Munghpawm Mungdan de gaw mat wa aid aw.
(3) Rawt Malan Majan (snr) Mung Dinghku Majan byin wa aid aw.
(4) Gap hkat jahkring ai ten kawn ya man pa ten du hkta na daw.
(1) Panglong Ga Sadi hte Munghpawm Garai N Paw Pru Ai Ten
Anhte Wunpawng Amyu (kachin) ni a labau hta gara amyu ni e mung dip ka-up ai ngu ai labau n nga ai. Myen a my the mung Myen Hkaw Hkam hte KachinGumching Gumsa Du Magam ni matut mahkai jinghku hkat ai lam sha nga ai ( Ga Shadawn – Simhka Du wa Chyau Hpa Naw Hkam hpe lung seng kumhpa jaw jinghku hku yu ai la, Ban Du La woi awn ai Myen hpyen hpung ni Gala Asam Mungnun ga de majan gasat rawt yang Daihpa Du ni majan gasat garum lawm ai lam, …)
Anhte Wunpawng Amyu sha nig aw Myen amyu ni hpe mying pyi n chye shamying ai ni re. Sam a my ni Myen amyu hpe “Man” amyu ngu sha mying yang anhte mung “Man” hkan ngu lawm ai. Miwa amyu ni “Lau Myen” ngu yang anhte mung “Myen” ngu nang ai ya du hkra rai nga ai. Tsun mayu ai gaw tinang amyu hte ginru ginsa rau n re ai tsasam re ai adan aleng rai nga ai.
Ndai zawn Myen amyu ni mung tinang a Hkaw Hkam hte tinang nga, anhte Wunpawng Amyu , Hkang amyu, Sam amyu ni mung tinang amyu Du Magam wa la htan bam ngu nna nga pra nga ai ten hta English myi mut kawn Colony mung maden shang wa sai. Gala Mung, Myen Mung, Sam Mung, Hkang Mung, Kachin Mung ni hpe gasat zing la mat wa ai lam hta Myen Thi Baw Hkaw Hkam Up ai Myen Mung hpe kaga san din nna 1885 ning hta zing madu la kau sai. Dai hpang she Kachin Mung hpe kaga san rai nna bai zing madu la ai. Dai hpang Hkang Mung kaga san di nna zing madu la ai.
Ndai zawn kaga san san di nna zing madu la ai lachyum gaw kaga re Amyu, Mungdan re ai majaw rai nga ai. Myen Mung hpe 1885 ning hta zing ngut kau ai rai yang Kachin hpe 1889 ning, (4) ning na ai hpang she zing lu wa ai. Dai hte maren Hkang Mung hpe (10) ning daram na ai hpang she lu zing uphkang lu ai. Kaja wa Kachin English majan gaw (20) ning hkawt gasat nga ai.
Dai hpang Up Hkang lam hta mung Hpyen Hkaw Hkawm dung yu sai daw hpe kaga san Up nna, Kachin, Hkang, Sam hpe kaga san san Up Hkang ai. “Burma Proper” ngu aid aw hpe 1935 Burma Act; hte, Kachin hpe 1894 Kachin Hill Regulation hte Hkang ni hpe 1896 Chin Hill Regulation hte san san Up Hkang ai.
No (II) Mungkan Majan ngut nna English wa Colony Mungdan ni hpe Shanglawt jaw na hkyen wa ai shaloi mung Amyu langai Mungdan Langai Gaw Gap na ngu ai hku nna Myen Mung Shanglawt la ai zawn Kachin ni, Hkang ni, Sam ni mung san san re ai Amyu Mungdan hku nna kadai mung kadai Shanglawt la air en Kachin, Sam, Hkang Amyu ni hpe mung Shanglawt rau sah la ga, Munghpawm Mungdan jawn nga pra ga nga nna gahkyin gumdin lam galaw hkawm sai.
Ndai ten hta, Myen ningbaw Aung San wa kawn tsun shaga hkawm ai lam ni, Ga Sadi jaw ai lam ni, chye na hkra tsun dan hkat nna myit hkrum hkat ai lam ni law law a majaw Shanglawt rau la na lam hte Munghpawm rau hpaw na lam byin pru wa sai.
Dai majaw, Myen Mung, Sam Mung, Hkang Mung, Kachin Mung ni pawng hpawm nna myit hkrum ai Munghpawm Mungdan Langai hku gaw de saw a na re majaw kaga re aMyu Mungdan shada pawng hkat ra ai re majaw Panglong Myithkrum lam hte Ga Sadi tawn hkat, Ta Masat htu ra rai ai lam re.
“ Lahta lam nib yin pru wa na matu Myen Amyu ningbaw Aung San kawn tsun shaga ai lam ni, Ga Sadi jaw ai lam ni, panhkam hkam ai lam ni hpe Sakse hku nna gam garan tawn ai laika pa hta mu lu ai labau Sakse lam re”
(2) Panglong Ga Sadi a Majaw Munghpawm Jawm Gaw De Wa Ai Daw
English kaw na Shanglawt lu nna Munghpawm Ginjaw Asuya hte Mungdaw Asuya nga nna Mungdaw gaw gap hpang wa sai. Rai yang, Mungdaw lu ai Amyu sha ni a gam maka hta n manu ai lam ni law law byin wa sai. Dai lamni hpe kadun ai hku tsun ga nga yang;-
(a) Munghpawm a hpaw shabawn ai hkrang hta nan ra rawng ai. Kaga amyu ni a Mungdaw Masat ai raitim Myen amyu ni a Mungdaw ngu nna n masat ai. Dai majaw Myen amyu ni gaw Munghpawm ting a ahkang aya hte Myen amyu sha ni a ahkang aya lahkang hpe tek jum madu kau ai lam ni byin wa sai.
(b) Bum nga masha amyu sha Mungdaw ni a Mung Masa A hkaw ahkang n mai gin shalat, n mail u la ai lam ni byin wa sai. “Bum nga Amyu sha ni a Mung Masa ahkaw ahkang hpe gin shalat la na Mungbawng Lahta Rap Daw hpe Mungdaw kaw n tawn ai. Mungshawa Rap Daw hte Amyu sha Rap Daw hpe maren di gumchyak kau ai hku shabyin kau ai. Dai majaw Munghpawm a Amyu sha Rap Daw (House of Nationalities) hte Mung Shawa Rap Daw (House of Presentatives) hpe amyu shawa jahpan grau law ai Myen amyu ni ga-up hkinjawng na matu dasang zai shaw ai lam ni byin wa sai. Ndai lam nig aw Myen Ningbaw Aung San wa Bum nga amyu ni hpe Ga Sadi jaw tawn ai maren mara re ahkaw ahkang hte nga pra ai Munghpawm Mungdan Jasat jasa hte jashai nna Myen amyu langai sha nga pra ai Myen Amyu Mungdan hku nna 1947 ning Shanglawt la wan a shaloi ka lajang ai Constitution hta Aung san jasat the jashai nna gram ka la kau ai majaw re. Dai majaw “Federal” ngu ai Munghpawm n rai mat sai. “Unitary” ngu ai Myen Amyu langai sha nga pra ai Mungdaw hku nna shang lawm ai amyu ni a Shanglawm ai amyu ni a Shanglawt ahkaw ahkang, Democracy ahkaw ahkang, Mungdan Sha Ahkaw ahkang, karai jaw ai Shyinggyim ahkaw ahkang ni tat sum ginlut kau ra mat sai.
Munghpawm Asuya hpe woi awn ai Hkringmang Daju U Nu gaw Munghpawm ting a ahkang aya hpe tek jum madu nna Mungdaw ni hpe kam ai hku hkinjawng wa sai. Kaja wa tsun ga nga yang, Myen Amyu Kaba Lailen hte Myen amyu langai sha nga pra ai Mungdan hku shabyin wa sai. Myen Amyu kaba Lailen “အမ်ိဳး, ဘာသာ, သာသနာ” ngu ai lam yan (3) hta na amyu langai mi a Identity hta grai ahkyak ai Makam Masham lam hta laq ba ka-up ai lam hpe hkrang shapraw sai. Munghpawm ting hpe garum ai Ja Gumhpraw hte Buddha Makam Masham Shagreng sai. “ဆ႒မ သကၠန္းရတနာတင္ပြဲ” hte ကမၻာေအးေစတီ hpe 1953 ning hta galaw sai. 1961 ning hta Buddhha makam masham gaw Munghpawm mungdan a Makam Masha rain a hku Mungbawng Rap Daw hta nan Tara Upadi the shagrin masat kau dat sai.”
Munghpawm Ginjaw Jum Asuya hpe woi awn ai U Nu gaw Mungdaw lu ai amyu sha ni a gam maka hpe jahten kau wa sai. Democracy lailen mung n rai mat wa sai. Dai majaw Munghpawm a Constitution hpe Federal hkrang hku nna bai gram lajang tsi kau na hku Bum nga Masha Amyu Ningbaw ni Federal Movement nga nna Sam Mung Taungyi mare hta jawm bawngban shamu shamawt wa masai. Rai yang, Amyu sha law law gayau nga pra nna akyu ara maren madang hku hkam sha hkam la ai Federal Munghpawm hpe n ra sharawng ai Hpyen Gumshem magma Ne Win gaw mara kata kaw Bum nga Amyu sha ni Munghpawm kawn garan pru mayu ai gab aw hte Mungdan a ahkang aya hpyen hku zing madu la kau dat sai. Dai shani kaw nna Unu a lakhtak hta jahten kau wa sai Munghpawm gaw Ne Win a lak htak hta tsep kawp nan Munghpawm hpe jahten kau dat sai. Myen AMyu ni a Myen laika langai ni tara nshang mat sai. Jawng e sharing na ahkang mung n nga sai. Ka shabra ka langa na laika mung tara n shangmat sai.
Ndai lam gaw “အမ်ိဳး, ဘာသာ, သာသနာ” ngu ai Myen Amyu Kaba Lailen Ka-Up lam a numbat (2) rai nga ai “ဘာသာစကား” ngu ai Myen amyu laika ga hte kaga amyu ni a lailen ga hpe Ka-Up kau dat ai lam re. Dai majaw Mung Dinghku magan ni koi yen n lu byin pru wa sai.
“Mung Dinghku Mjan byin wa ai npawt gaw Bum nga Amyu sha ni a manghkang a majaw rai nga ai. Bum nga Amyu sha ni a manghkang ngu ai hta Federal Munghpawm hku n lug aw gap ai lam, Democracy n rai mat ai lam, Mung Masa Ahkaw Ahkang ngu ai Self-Determination ngu ai tinang a gam maka hpe tinang nan daw dan masat lu ai ahkang aya ni n lu sai re majaw Amyu Kaji ni n mai galu kaba, myit mada lam n nga, Future n nga ai gintum mat ai amyu byin wa ai majaw re. “ Amyu sha Manghkang hpe Mung Masa hku n hparan lu yang Mung Dinghku Majan (Civil War) hpe n lu shazim na. Mung Dinghku majan n lu shazim jang Hpyen Gumshaem Lailen asak galu nga na. Agrin nga dingsa Democracy Lailen nmai paw pru wa mai ai. Democracy Lailen nlu gaw sharawt dingsa Hpyen Gumshem Lailen grau ja nna Shawnglawt ahkaw ahkang hte shinggyim ahkaw ahkang lam ni grau sawng ai hku di hkrat mat wa na. Mung Dinghku Majan hpe lawng lam shatai nna Hpyen Gumshem Lailen grin nga na matu Mung Dinghku Majan hpe asak galu hkra Mung Masa hku nhparan ai sha Hpyen Masa hku sha galaw nga na lam ni rai wa nna sha rai n mai
hkra re ai de shabyin tawn kau n htawm prat tup Hpyen Gumshem Tingyang grin mat hkra matsat shabat re myit jasat the matut mat wa na.
Dai majaw Munghpawm a Manghkang yang hta madung hparan ra ai manghkang gaw Bum nga Amyu Sha ni a manghkang hpe hparan ra ai manghkang re.
(3) Rawt Malan Majan (snr) Mugn Dinghku Majan Byin Wa Ai Daw
Lahta e madi madun mat wa sai Mung Dinghku Majan a npawt Bum nga Amyu sha ni a manghkang hpe Mung Masa hku n hparan mayu ai sha Hpyen Masa hku Myen Amyu Kaba Lailen hpe hkrang shapraw mayu ai Myen ningbaw ningla ni a majaw koi yen n lu Mung Dinghku Majan byin wa sai. Dai hta anhte Wunpawng Amyu ni mung koi yen n lu mat ai Mung Shawa a Laknak lang ai Rawt Malan Majan hpe baw ra saga ai. “War isa the continuations of politics by other means” nga ai hte maren Mung Masa laknak hte Hpyen Sinat laknak hpe kapyawn nhtawm rawt malan sai. Rai Yang 1963, 1972,1980-81 shanging ni hta gap hkat jahkring shaga yu sai. Raitim mung masa hku n hparan mayu ai myit ding yang rawng ai Myen ningbaw nig aw laknak jahkrat na lam hpe shat sun shadut ai majaw manghkang hparan lu ai lam n nga ai. Raitim 1994 ning, gap hkat jahkring ai lam gaw KIO Mung Masa Hpung nan nan grin nga ai kata e, KIA Hpyen Dap sinat laknak nan nan hpai lang nga ai kata e, KIO Asuya uphkang nga ai ginra ni hpe nan nan uphkang nga ai kata e Mung Masa Asuya paw pru wa ai shani Mung Masa hku hparan la hkat na tsun shaga hkat nna gap hkat jahkring mat wa ai lam rai sai.
(4) Gap Hkat Jahkring Ai Ten Kaw n na Ya Man Pa Ten Du Hkra Na Daw
Lahta e tsun lai wa sai hte maren Mung Masa Asuya paw pru wa ai shani Mung Masa hku hparan la hkat na lam ngu tawn ai raitim 1993 ning hta NC (Munghpawm hpe tsi la na Mungbawng zuphpawng) shaga nna Constitution hpe gara hku ka na lam zuphpawng (13) ning jan woi hpawng masai. Tinang Kachin ni a myit kraw hta hkam sha nga ai lam hpe kraw hpaw malawng tsun bawngban na mai byin na shadu ai majaw KIO gaw NC Mungbawng zuphpawng de dat kasa dat sai. Ndai Mungbawng zuphpawng hta n-gup aga hku n mai tsun tang madun ai majaw laika hte ka tang ai hku lang law law tang sai. “Rawt Malan Hpung (13) hku nna mung, Hpung (6) hku nna mung, Kachin Amyu ni a ra sharawng ai hku nna mung, KIO a Munghpawm the Mungdaw hpe kaning re ai hkrang lai len tara the gaw gap na ngu ai ara hpe mung, (19) points ngu ai lami laman (19) rawng ai hpang jahtum hku nna mung tang lai way u sai.
Raitim, Munghpawm hpe jahten kau nna myit n lawm mat sai Myen Asuya Kaba Lailen the Mung langai sha nga ai Mungdan hku sha matut sa mayu ai Myen Hpyen Gumshem nig aw tang madun ai lam langai hpe mung shanhte ra ai hku ka la kau masai. Dai hpang, laknak lang rawt malan hpung ni hpe zai wahkrai the laknak hpyu kau ya ai masing (Disarm) rai nga ai Border Guard Force hkap la mu ngu ai ladat the shadut galaw wa masai. Amyu kaji ni a Mung Masa Bandung tawn ai upung nig aw n hkap la sai. Hpang Jahtum laknak jahkrat mu ngu ai ga the shanhte a myit kraw kata e rawng ai matsat shabat re lam hpe tsun malawng dat masai. (N.W.T,N.Y.K Mying hte Myen Hpyen Gumshem Lai Len hpe bai matut ai ten hta Burma ngu ai kaw nna Myenmar ngu ai Ga Si hpe bai lang ai. Ndai lam gaw “ပုဂံေခတ္” prat kaw nna “ျမန္မာအစ တေကာင္းက, ျမန္မာအစ ေက်ာက္ဆည္က” ngu ai myanmar ga si hpe bai lang dat ai Myen Amyu Kaba Lai len a “အမ်ိဳး, ဘာသာ, သာသနာ” ngu ai kaw na “အမ်ိဳး” ngu ai Myen Amyu Kaba Lai Len hpe hkrang shapraw ai lam re. Panlong Ga Sadi the Munghpawm hpe hpa n shadu ai lachyum re.)
Hpung Dim:-
Munghpawm Malawm hta lawm ai Mungdaw lu ai Amyu sha ni a manghkang hpe Mung Masa hku n hparan dingsa, tinang a gam maka hpe tinang nan masat daw dan lu ai ahkang aya lu na n re. Dai majaw “Self –determination” ngu ai Amyu Kaji ni a Mung Masa Ahkaw Ahkang n lu ding sa Amyu Kaji ni a “future” n nga na re. Shaloi … Mung Dinghku Majan matut byin nga na re. Hpyen Gumshem Lai Len mung grin nga na re. Shaloi … Democracy Lai Len n mai paw pru chalu re. Jet ai Munghpawm mung n mai paw pru wan a re. Dai majaw Bum nga Masha ni Munghpawm kaw nna ga garan pru na re ngu tsun jahpai n htawm Munghpawm a Daru Magam Ahkang Aya hpe Zing madu tawn ai Hpyen Dap, ga garan pru na ngu ai hpe jahpai nna Mung Dinghku Majan shabyin, Bum nga Masha ni hpe sat nat dip lu dip sha nga ai Hpyen Dap, ga gabrang wan a re ngu nna Hpyen Gumshem Lai Len (စစ္အာဏာရွင္စနစ္) hpe gaw gap nga ai hpyen dap hpe jahkrat kau n htawm Demcracy Lailen, madang maren mara re ai lailen (Principal of Equality), tinang a gam maka hpe tianan nan daw dan masat lu ai Self-determination ni hpe pathkam jaw lu ai Federation Munghpawm Constitution hpe ka galai jai lang lu yang chyu sha tara rap ra ai hku nga pra hpawng de mai nna ngwi pyaw simsa ai rawt galu kaba ai lam hpe shabyin lu na gaw ga lahtum n shut rain a sha re.
Federalism (snr) Federal System
A Dictionary Of political Throught hta shaleng tawn ai Federal a lachyum gaw:-
A system of *government, such as exists in the US, in which a central (or ‘Federal’) government, both * legislature and* executive, exists side by side with state or provincial government, again with both excutive and Legislative powers. Both Federal *constitution, but both are supreme in their particular field, so that (in theory at Least) the state government cannot be construed as a *delegation of federal power.
Federel ngu ai ga sig aw prat nnan na mung masa hpung tang hpaji hku nna tsa ban (16) hta jasat jasa shapraw dat ai mung masa gasi re, Renaisance ngu ai jasat tara grai galai shai mat wa ai prat. Urawpa Dan hta Daru magma ahkang aya hte gaw gap ai Sovereign states ni paw pru wa ai hpang lang wa ai prat dep mung masa ga si re.
“Foedus” ngu ai Latin laika si the “Fides ngu ga si lahawkng hpe n pawt n hpang tawn nna tsun ai lachyum rai .”Foedus” ngu ai Latin ga a lachyum gaw myit hkrum hkat ai lam (Bargain), lahkawng maga myit hkrum lam the akyu ara bung ai bungle hta jawm galaw na lam (contract), Ga sadi/ ga shaka tawn hkat ai lam (covenant) ngu ai lachyum ni rawng ai.
Bai “Fides” ngu ai Latin ga hta English hku “Faith” (snr) ‘Trust’ ngu ai gasi the lachyum bung nna kam hkat ai ngu ai lachyum rawng nga ai. Dai majaw “Foedus” the “Fides” ga si lahkawng hpe n pawt nna “Federalism” (Jet ai Munghpawng/ hkrang lailen) ngu ai lam hpe mung masa hpung tang hpaji sara ni shalat tawn ai rai nga ai. Dai majaw lahkawng maga shada sadi dung hkat, masat masa galaw hkat ai the, maren mara madang hku pawng hpawm nna mung hpawm mungdan langai hpe jawm gaw de ai lam rai nga ai.
Lachyum namnak hku nna Amyu langai hte langai lam shagu hta madang maren mara (Principal of equlity)(တန္းတူညီ ရည္တူ) ngu ai jasat la lam the jawm nga pra ai lailen ngu ai rai nga ai.
The Unwritten Agreement (or) Panlong Spirit
Boyoke Aung San’s speech make on 16-6-47, at the opening day of the constituent Assembly, in the course of defining 7 directive principles, as follows.
“သည္တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္ မဖြဲ႕စည္းမွီအခါမွာ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္
ဖြဲ႔စည္းရန္ အလိ္ု႕ငွါ ကြ်န္ေတာ္တို႕ သေဘာတူညီခ်က္ေတြ စာခ်ဳပ္အမိ်ဳးမ်ိဳး ခ်ဳပ္တဲ့အခါတုန္းကေတာင္တန္းကိုယ္စားလွယ္ေတြနဲ႕ကြ်န္ေတာ္တို႕ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့
စာခ်ဳပ္အရ ဆိုလို႕ရွိလွ်င္ျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ေနာက္ျပီးေတာ့ ေတာင္တန္းေဒသဆိုင္ရာ စံုစမ္းေရးအဖြဲ႔အစီရင္ခံစာမွာ ေထာက္ခံခ်က္မ်ားကိုကြ်န္ေတာ္တို႕လက္ခံလာခဲ့သည့္
အတိုင္းျဖစ္ေစ၊
အဲလိုလက္ခံထားတဲ့ သည္စာ သေဘာတူညီလာခဲ့တာတြင္မကဘဲ ကြ်န္ေတာ္တို႕အဘို႕မွာ ဆိုလို႕ရွိရင္္ (The spirit of agreement) သေဘာတူညီလာခဲ့တဲ့ တစ္ကယ့္အရင္းခံ
သေဘာတရားကို လက္ခံျပီးေတာ့၊ သည္အတိုင္းပဲ သည္တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္မွာ လုပ္မွာပါပဲဆိုတာ၊ ေတာင္တန္းေနဆိုင္ရာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားတည့္တည့္လင္းလင္း နားလည္ေစခ်င္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႕ေပးျပီးသားကတိ၊ နားလည္ျပီးသားသေဘာ
တူခ်က္ေတြကို နားလည္ျပီးသားသေဘာတူညီခ်က္ေတြကို ေဖာက္ဖ်က္မည္လားလို႕ သံသယရွိတဲ့လူေတြဟာ ဥကၠ႒ မင္းခြင့္ျပဳခ်က္အရ ေျပာရလွ်င္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ရဲ႕ (sense of honour, sense self-respect, sense of pride) တို႕ကို ေစာ္ကားတယ္လို႕ ကြ်န္ေတာ္ယူဆပါတယ္။
အဲသည္ေတာ့၊ သည္အတိုင္းပဲ သည္တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္မွာ လုပ္မွာပါပဲ ဆိုတာ၊ ေတာင္တန္းေနဆိုင္ရာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား တည့္တည့္လင္းလင္း နားလည္ေစခ်င္တယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႕ေပးျပီးသားဂတိ၊ နားလည္ ျပီးသားသေဘာတူခ်က္ေတြကို နယ္ခ်ဲ႕သမားေတြလို ကြ်န္ေတာ္တို႕ေဖာက္ဖ်က္မည္လားလို႕သံသယရွိတဲ့လူေတြဟာ
ဥကၠ႒ မင္း ခြင့္ျပဳခ်က္အရေျပာရလွ်င္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ရဲ႕ (sense of honour, sense self-respect, sense of pride) တို႕ကိုေစာ္ကားတယ္လို႕ကြ်န္ေတာ္တို႕ယူဆပါတယ္။
အဲဒီေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ေပးျပီးသားကတိ၊ နားလည္ျပီးသားသေဘာတူညီခ်က္တို႕
အရေတာင္တန္းေန ကိုယ္စားလွယ္ေတြဟာ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္ ထဲေရာက္လာ
တဲ့အခါ ေသေသခ်ာခ်ာနားလည္ေစခ်င္တာက ဘယ္နည္းနဲ႕မွ ကြ်န္ေတာ္တို႕ဗမာလူမ်ားစု
ျဖစ္တဲ႕လူေတြဟာခင္ဗ်ားတို႕ကအတင္းအားျဖင့္ကြ်န္ေတာ္တို႕ျပည္ေထာင္စုထဲမသြင္းပါဘူး။
သေဘာမတူဘဲ မေနနိုင္တဲ့အေျခအေနမ်ိဳးကို လက္တစ္လံုးျခားလိမ္တဲ့နည္းနွင့္လည္း ကြ်န္တို႕မလုပ္ပါဘုူးဆုိတာ အတည့္အလင္းနားလည္ေစခ်င္ပါတယ္”
(C-2/P.462-3)(C-72/P-35)
“It can be translated precisely as follow.” We had reached prior agreement between the Hill people’ Delegates and us, and hand also accepted the recommendations made by the Frontier Areas Committee of Enquiry, before the agreements were actually singed. In doing so, we had followed not only the letter of agreement but also the spirit of the agreement or basic reasons leading to those agreements. We would ask the Hill Peoples’ Delegates to accept that we will also follow the same principles in this consitituent Assembly. We will not break any promises given or understanding reached asa Imperialists used to do. If any one doubt whether we will break our promises, with the permission of the speaker, I’ll have to say that it isa an insult to our sense of honour, sense of self respect, sense of pride”.
These are the panlong spirit, or unwritten agreement, on which foundation the panlong Agreement of 12th February, 1947 were supposed to be built.
The panglong spirit can thus be summarized in a nutshell as follows;-
(1) A Federated states of Burma shall be constituted,
(2) There shall be political equality,
(3) Internal Autonomy shall be given … and,
(4) Right of Secession shall be granted.
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕သို႕ ႏို၀င္ဘာ (၂၈) ရက္ေန႕တြင္ေရာက္
ရွိခဲ့သည္။ ၁၉၄၆ ဒီဇင္ဘာ (၁) ရက္ေန႕ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ မန္ခရင္းေက်းရြာ၌
ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားပါ၀င္ေသာ မိန္႕ခြန္းေျပာျပီးေနာက္ ထိုေန႕မွာပင္ကခ်င္လံုခ်ည္ျဖင့္
ကခ်င္အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္အတုူ သမိုင္း၀င္ဓါတ္ပံုကို အရုိက္ခံခဲ့သည္။
၁။ ညီအစ္ကို ကခ်င္အေပါင္းတို႕ … ကြ်န္ေတာ္တို႕သည္ ညီအစ္ကိုေတြျဖစ္ၾကသည္။ ေရွးမဆြကတိဘက္ျပည္၊ မြန္ဂိုးလီးယားျပည္မွ ဆင္းသက္လာစဥ္အခါ တမိတဖမွေမြးဖြားေသာ ညီအစ္ကိုမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ ခင္ဗ်ားတို႕၏ ပံုသ႑ာန္၊ ခင္ဗ်ားတို႕၏ အေသြးအေရာင္ႏွင့္ကြ်န္ေတာ္တို႕ပံုသ႑ာန္အေသြးအေရာင္တို႕
သည္ခြဲျခားလို႕မရေအာင္တူလွတယ္။ ဗမာတစ္ေယာက္သည္ ကခ်င္ေခါင္းေဆာင္
ေပါင္းေပါင္း၍ ကခ်င္လို၀တ္လိုက္ေသာအခါ ကခ်င္ျဖစ္သြားတယ္။ ကခ်င္တစ္ေယာက္
သည္ ဗမာလို၀တ္၍ ေမာင့္က်က္သေရေခါင္းေပါင္းေပါင္းလိုက္ေသာအခါဗမာျဖစ္
သြားတယ္။ ခြဲျခားလို႕မရပါ။ ေျပာဆိုေနေသာ ဘာသာစကားကြဲျပားျခားနားျခင္းရွိ
သည္မွာ တစ္စုႏွင့္တစ္စု ခြဲခြါျပီးေနထိုင္လာတာ ၾကာေတာ့နီးစပ္ရာ နီးစပ္ရာလိုက္၍
ကြာျခားသြားျခင္းမွ်သာျဖစ္သည္။ အေရးၾကီးခါသြားနီးရာ ဆိုသလို ယေန႕လြတ္လပ္ေရး
ရဖို႕အလြန္အေရးၾကီးသျဖင့္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ညီအစ္ကိုတစ္စု စည္းရံုးဖို႕အေရးၾကီးလာ
ျပီျဖစ္သည္။
၂။ ခင္ဗ်ားတို႕ ကခ်င္မ်ားနွင့္ကြ်န္ေတာ္တို႕ ဗမာေတြၾကားထဲမွာနယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္က
ေသြးခြဲထားေသာ ဗမာမေကာင္းဘူး၊ ဗမာနဲ႕ေပါင္းရင္ မင္းတို႕လူနည္းစုေတြကိုဗမာက
ဖိႏွိပ္လိမ့္မယ္။ ခ်ဳပ္ျခယ္လိ္မ့္မယ္၊ ဗမာက အားၾကီးညစ္ပတ္တယ္ ဆိုတဲ့ဟာေတြလဲ
ေျခထိုးမွူ႕မ်ားသာျဖစ္ ပါတယ္။ယံုစရာမရွိပါ။ တစ္ကယ္လို႕ကခ်င္ေတာင္တန္းမွာတာ၀န္
က်ေရာက္ေနတဲ့ ဗမာအရာရွိမ်ား ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားအေပၚေစာ္ကားေမာ္ကားလုပ္မွူ႕အနိုင္
က်င့္မွူ႕မ်ားရွိရင္လဲေမ့ပစ္ၾကပါ။ ဒါေတြကေရွးဗမာေတြနယ္ခ်ဲ႕ရဲ႕ေက်းကြ်န္ေတြသာျဖစ္ပါ
တယ္။ ယခုဗမာဟာ ဗမာသစ္ ၁၉၄၆ ဗမာ ျဖစ္ပါျပီ။ ဒါေၾကာင့္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်စြာေပါင္း
သင္းၾကရေအာင္။ ခင္ဗ်ားတုိ႕လူနည္းစုေတြ အေနႏွင့္ လူမ်ားစုဗမာေတြက လူနည္းစု
ကခ်င္ေတြကို ဖိႏွိပ္ လိမ့္မယ္လို႕မယံုသကၤာစိတ္ သံသယစိတ္ရွိၾကတာကိုကင္းရွင္းသြား
ေအာင္ လူမ်ိဳးၾကီးက လူမ်ိဳးငယ္ကိုနိုင္စားလို႕တဲ့ လူနည္းစုေတြရဲ႕အခြင့္အေရးမ်ားကို ဥပေဒလုပ္ျပီး ပါလီမန္မွာ ျပ႒ါန္းထားေပးခဲ့မယ္။ ကြ်န္ေတာ္ေသသြားသည့္တိုင္ေအာင္ ဥပေဒက မေသနိုင္သျဖင့္ ဘာမွေၾကာက္စရာမရွိပါ။
၃။ ယခုလိုလြတ္လပ္ေရးမရတဲ့အခ်ိန္မွာခင္ဗ်ားတို႕ေတာင္တန္းသားေတြနွင့္ကြ်န္ေတာ္တို႕
ဟာပညာေရး၊ ၾကီးပြါးေရး၊ စီးပြါးေရးမွာ အဆင့္အတန္းခ်င္းအင္မတန္ကြာလွပါတယ္။
လြတ္လပ္ေရးရလာလွ်င္အခြင့္အေရးတန္းတူ ဘသာတူညီမွ် ေကာင္းစားခြင့္ရမယ္။
ဗမာတစ္က်ပ္ရရင္ ကခ်င္တစ္က်ပ္၊ ရွမ္းတစ္က်ပ္၊ ခ်င္းတစ္က်ပ္ရမယ္။ အခြင့္အေရး
တန္းတူရဖို႕ရန္လြတ္လပ္ေရးရဖို႔လိုပါတယ္။
၄။ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ားအေနႏွင့္ လြတ္လပ္ေရးရျပီး အဂၤလိပ္ေတြျပန္သြားရင္ အဂၤလိပ္ေတြ
ရဲ႕ေနရာမွာဗမာမ်ားအစားထိုးျပီး ဗမာမ်ားက အုပ္စိုးသြားလိမ့္မယ္ဆိုတဲ့သံသယစိတ္ရွိ
လိမ့္မယ္။ အဲဒီလိုမျဖစ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးမယ္။ ခင္ဗ်ားတို႕ကခ်င္လူထုစိတ္ၾကိဳက္
ခင္ဗ်ားတို႕ လူမ်ိဳးထဲကေရြးခ်ယ္ျပီး မိမိတို႕လူမ်ိဳးႏွင့္မိမိတို႕အုပ္ခ်ဳပ္ျပီး ကိုယ့္ၾကမၼာကိုယ
္ဖန္တီးခြင့္ရရွိမယ္။ ျပည္နယ္ေတြသတ္မွတ္ေပးမယ္။ဒါေၾကာင့္ခင္ဗ်ားတို႕ အေနနဲမယံု
သကၤာမရွိၾကပါနဲ႕။ ယံုယံုၾကည္ၾကည္နဲ႕ကြ်န္ေတာ္တို႕နဲ႕ေပါင္းျပီး
လြတ္လပ္ေရးယူရေအာင္။
အထက္ပါဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းစကားမ်ားသည္ကခ်င္လူထု၏ဦးေႏွာက္ထဲ၊စိတ္ႏွလံုးထဲ၊ သံမွူိနွက္သလို၀င္ေရာက္သြား၍ ဗိုလ္ခ်ဳပ္၏အေျပာအဆိုတို႕ကိုေမတၱာစစ္ေမတၱာမွန္ျဖင့္
ေျပာေနျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ကခ်င္လူထုၾကီးသည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အေပၚ ယံုၾကည္မွူ႕အားထားမွူ႕
ျပင္းျပလာသည္။ သူ႕စကားကိုလက္ခံကာ ဗမာႏွင့္ပူးေပါင္းျပီးလြတ္လပ္ေရးပန္းတိုင္ကို အရယူရန္ ရာခိုင္းနွုူန္းအျပည့္ဆံုးျဖတ္ျပီးဗိုလ္ခ်ဳပ္အားကတိျပဳလိုက္ၾကသည္။ ကခ်င္
လူထုအေနနွင့္ဗိုလ္ခ်ဳပ္အေပၚမွာ တစ္ကယ္အစ္ကိုၾကီးနွင့္မျခားအားကိုးယံုၾကည္လွ်က္ လြတ္လပ္ေရးပန္းတိုင္သို႕ခ်ီတက္ၾက၏။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မေနနွင့္လည္း ကခ်င္လူထုအေပၚမွာ မည္မွ်ေက်နပ္သည္ မည္မွ်ယံုၾကည္ကို ျမစ္ၾကီးနား မန္ခရင္းေက်းရြာ၌ကခ်င္အမ်ိဳးသမီး
မ်ားႏွင့္ဗိုလ္ခ်ဳပ္အတူတြဲရိုက္ခဲ့ေသာ ဓါတ္ပံုသည္ သက္ေသခံလွ်က္ရွိ၏။
သြားေပၚေအာင္ရယ္ရန္ခဲယဥ္းလွေသာဗိုလ္ခ်ဳပ္သည္အလြန္သေဘာက်ေသာအမူအယာ
ျဖင့္ရယ္ျပခဲ့ေလသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္သည္ေပးခဲ႕ေသာဂတိမ်ားကိုမပ်က္မကြက္လုပ္ေပးခဲ့၏။
ျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ လူနည္းစုမ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားျပ႒ါန္းေပးခဲ့သည္။ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ်ား၊အခ်ဳပ္အျခာအာဏာမ်ားကို သတ္မွတ္ေပးခဲ့သည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ လမ္းညႊန္ခ်က္(ရ)ခ်က္
လြတ္လပ္သည့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ျ မန္မာနိုင္ငံေတာ္အတြက္ေရးဆြဲရမည့္
ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒႏွင့္ပတ္သက္သည့္လမ္းညႊန္ျပ႒ါန္းခ်က္။
ေတာင္တန္းေဒသမ်ားနွင့္ ကရင္နီနယ္မ်ားအပါအ၀င္ျဖစ္ေသာ ျမန္မာနိုင္ငံေတာ္သူ နိုင္ငံသားတို႕၏ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားသည္ တိုင္းသူျပည္သားတို႕၏ အာသီသဆႏၵႏွင့္
ေလ်ာ္ညီစြာ နိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒကို စီစဥ္ေရးဆြဲအလို႕ငွါ စံုညီ
စည္းေ၀းၾကလွ်က္ ေအာက္ပါျပ႒ါန္းခ်က္မ်ားကို ခ်မွတ္ၾကေၾကာင္း။
(၁) ႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒသည္ ျမန္မာျပည္ေထာင္စုနိုင္ငံေတာ္ဟု
ေခၚတြင္ေစေသာလြတ္လပ္သည့္အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ သမၼတနိုင္ငံ၏ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒျဖစ္ေစရမည္။ ထို႕အျပင္-
(၂) ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္တြင္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒဟု သတ္မွတ္
ေခၚဆိုသည့္တသီးပုဂၢလျပည္နယ္မ်ားသည္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒတြင္ သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားသည္ႏွင့္အမွ် ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာရရွိေစရမည္။ ထို႕အျပင္ -
(၃) အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္လြတ္လပ္ေသာ သမၼတျမန္မာနိုင္ငံေတာ္နွင္ ့တစ္ကြ
အပါအ၀င္ျဖစ္သည့္ ျပည္နယ္မ်ားနွင့္ အစိုးရအဖြဲ႕အစည္းအားလံုးတို႕၏ အခြင့္အာဏာ
ဟူသမွ်တို႕သည္ တိုင္းသူျပည္သားတို႕ထံမွ သက္ဆင္းေစရမည္။ ထို႕အျပင္ -
(၄) ျပည္ေထာင္စုျမန္မာနိုင္ငံေတာ္၏ တိုင္းသူျပည္သားမွန္သမွ်သည္ လူမွူ႕ေရးရာ၌၎၊ စီးပြါးေရးရာ၌၎၊ နိုင္ငံေရးရာ၌၎ တရားမွ်တမွူ႕ရွိလွ်က္၊ အဆင့္အတန္း အခြင့္အေရး၊ ဥပေဒသက္ေရာက္မွူ႕တို႕တြင္ဆူၾကံဳနိမ့္ျမင့္မရွိ ပကတိ တူညီေစရမည့္အျပင္၊တရား
ဥပေဒနွင့္ေသာ္လည္းေကာင္း အမ်ားျပည္သူတို႕ေစာင့္စည္းအပ္ေသာအက်င့္သိကၡာ
နွင့္ေသာ္လည္းေကာင္း မဆန္႕က်င္သမွ် လြတ္လပ္စြာၾကံစည္ခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာထုတ္
ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္၊ ယံုၾကည္ပိုင္ခြင့္၊ ဘာသာတရားကိုးကြယ္ပိုင္ခြင့္၊၀တ္ျပဳပိုင္ခြင့္၊
ပရိေယသနရွာမွွီးပိုင္ခြင့္၊ စည္းရံုးပိုင္ခြင့္၊ ျပဳမွူေဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္တို႕ရရွိတည္ျမဲေစရန္
အတြက္ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒတြင္အခိုင္အလံုသတ္မွတ္
ထားရွိေစရမည္။ ထို႕အျပင္
(၅) ဤဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ လူနည္းစုအဖို႕လံုေလာက္ေသာ ကာကြယ္ခ်က္မ်ား၏
ျပ႒ါန္းထားရွိေစရမည္။ ထို႕အျပင္-
(၆) လြတ္လပ္ေသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင ္သမၼတျမန္မာနိုင္ငံေတာ္၏ နယ္ေျမတို႕
တစ္ေပါင္းတည္း တည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးလည္းေကာင္း၊ နိုင္ငံ၏ ၾကည္း၊ ေရ၊ ေလ တို႕ကို အခ်ဳပ္အျခာ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ပိုင္ခြင့္ ကိုလည္းေကာင္း၊ တရား ဓမၼနွင့္တစ္ကြ ျပည္ေထာင္
အခ်င္းခ်င္း တရားဥပေဒအရ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ထားရွိေစရမည္။ ထို႕အျပင္ -
(၇) ရာဇ၀င္တြင္ ထင္ရွားခဲ့ေသာ ဤျမန္မာနိုင္ငံေတာ္သည္ ကမၻာတြင္မိမိ၏ ဂုဏ္က်က္
သေရနွင့္ေလ်ာ္ညီစြာ ရသင့္ရထိုက္ေသာ အဆင့္အတန္းသို႕ေရာက္ရွိေစရမည့္အျပင္၊
လူသတၱ၀ါတို႕၏ တိုးတက္ေရးႏွင့္ ေကာင္းက်ိဳးခ်မ္းသာျပည့္၀ေရးတို႕ကို တာ၀န္
အေလ်ာက္ေစတနာျဖင့္အစြမ္းကုန္ျဖည့္စြက္ထမ္းရြက္ကာ ျပည္ေထာင္အခ်င္းခ်င္း
ဆိုင္ရာ တရားဓမၼနွင့္က်င့္၀တ္သိကၡာကို အေျခခံျပဳ၍ ကမၻာျငိ္မ္းခ်မ္းေရးကိုေရွ႕ရွဴလွ်က္
္ နိုင္ငံတကာတို႕နွင့္ မိတ္၀တ္မပ်က္ တြဲဘက္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွူ႕ကို ခိုင္ျမဲေသာ အဓိ႒ါန္ျဖင့္ေစာင့္ထိန္းအံ့။
MUNG MASA SANGLANG ZUPHPANG
NINGHTOI;- 24-11-210
(DU DAJU, GUNHTANG GAM SHAWNG (DAP AWN DAJU))
No comments:
Post a Comment
Post နဲ ့ပတ္သက္ျပီးထင္ျမင္ခ်က္မ်ားကို ေရးသြားနိင္ပါတယ္၊