,

WELCOME..... TO..အလင္းတန္း.... မွ....အားလံုး....ကို.... ႀကိဳဆို....ေနပါတယ္,,,,,,,WE..... SUPPORT..... KIO/A,,,,,,,STANDBY.... FOR.... YOUR DUTY,,,,,,Jiwoi Jiwa Ni e Dudaw, Saihkaw Let Makawp Maga Hkinghtawng Jawda Sai, Ginru Ginsa Labau Htunghking Hte Nganggrin Nga Ai Chyurum,Dairum ai Jinghpaw Wunpawngsha Amyu Lakung Lama Yawng A Dailup Daihpang Lamu ga, Mungdaw Mungdan Wa Ya Daini Myen Hpyen Wa Up Sha nga ai lu?

Sunday, November 14, 2010

Wunpawng Sha ni Hte Kachin Sub-State

Ga Hpaw

Shingdu Labau

Kachin Sub-State byin wa ai shingdu labau hpe bai nhtang gawn yu yang, (AD 1875-79) ning laman hta Nongmun Myutsa Hkun Hsang Hai hte shi a kahkri Hkun Hsang Ton Hong yan maga mi, Sawbwa Seng Naw Hpa hte shi a kasha Sao Naw Mong yan maga mi rai nna, Sam du shada da aya kashun hkat nna, majan baw ma ai. Shaloi (AD1878-79) ning hta Hkun Hsang Ton Hong hte Hkun Hsang Hai yan tsa gaw makau grup yin hta shanu nga ai Wunpawng bum du ni hpe roi gau saw, hpyen n gun hpyi nna, Wunpawng Sha ni mung n gun kaba hte sa gasat manga lawm ai majaw Hkun Hsang Ton Hong wa Sinli kaw npawt lu shangang la nna, Sawbwa byin tai wa sai.

Dai hpang Sawbwa Seng Naw Hpa hte shi a kasha Sao Naw Mong hkan wa gaw majan sum nna Sawbwa aya mung tat kau hkrum sai hte shi a hpyen la ni mung dumbru dunbra rai mat sai.(AD 1885) ning hta Sao Naw Mong Mandalay htawng na Thibaw Hkawhkam wa rim da ai kaw na bai lawt pru wa ai hpang shaning e hpyen n-gun bai mahkawng la nna, Hkun Hsang Tun Hong up nga ai shara Lashio hpe wa htim gasat u ai raitim, Hkun Hsang Ton Hong hte Wunpawng hpyen la ni hpe n lu shingtaw ai majaw, sum ai hte Namdong Nanang kaw npawt jahkrat da ai hpyen dap hpe du hkra hpang shaning jang sa gasat hpya kau hkrum sai hte Sao Naw Mong gaw masa n htuk sai majaw Laihka Mingnai ga de hprawng htingnut mat wa sai lam chye lu ai.

 (AD 1887) ning hta Britisha ni lahta Sam mung de du shang wa ai shaloi, Sao Naw Mong gaw Britisha ni hpe shi a Sawbwa Hkaw bai lu la na matu hpyi lajin ai majaw, Mingyai hpe npawt shatai let shi a Sawbwa aya bai lu gaw sharawt la sai. Dai majaw Sinli mung gaw Mingyai hpe npawt shatai nna, Sao Naw Mong up ai dingda Sinli mung (South Hsinwe State) hte Sinli hpe npawt shatai nna Hkun Hsang Ton Hong wa up ai dingdung Sinli mung (North Hsinwe State) nga nna, mung lahkawng byin mat wa sai. Hkun Hsang Ton Hong wa hpe Sawbwa byin hkra Wunpawng Sha ni hpyen karum gasat lawm ai majaw, majan ngut ai hpang Wunpawng bumdu ni hpe kumhpaw kumhpa law law hte shagrau sha-a ai lam lu la sai. “Hkun” ngu ngu ai Sam du mying ni jaw nna, nebyeng, myutsa aya law law sharawt ya ai lam chye lu ai. Sinli mung hte Mingyai mung lamu ga jarit mayan yawng ngu na daram Wunpawng bumdu ni shimlam la ai hku nna, shara la buga ninghtawn ni de rai shanu ngapra nga ga ai gaw daini prat du hkra dai mare buga ni naw nga nga ai hpe mu lu ai.

 Dai hpang Wunpawng sha ni a karum shingtau makawp maga la nna, Sinli mung hpe bai gaw sharawt lu ai Sinli mung Sawbwa wa Hkun Hsang Ton Hong gaw; shi sawbwa byin ai (13) ning aten hta, Wunpawng Sha ni a chyeju hpe malap mali rai galaw wa nna, n tara ai ahkun hkanse hta, dip up wa ai lam amyu myu nga wa ai majaw, nhtoi (12.12.1891) hta Nati duwa Zahkung Gum Ja woi awn ai Wunpawng hpyen hpung ni gaw Sinli Hkaw hpe sa htim gasat hpra kau sai. Sawbwa wa mung Lashio de English ni kaw hprawng machyu mat wa sai. Hpang e Britisha asuya Lashio Ayebyeng wa e bai htingram ya ai majaw, Sinli ga na Wunpawng Sha ni shanu nga ai lamu ga ni hpe Sam Sawbwa uphkang ai npu kaw n tawn sai sha, Kachin Hills Tract Regulation (Jinghpaw Bumga uphkang lam) de bang shalawm nna, Wunpawng bumdu, mungdu ni hpe nebyeng aya dang ya nna, tinang a shara hta bai matut uphkang shangun sai.

Ndai lam gaw Sinli mung hpe Wunpawng sha ni zing kau sai lam rai nga ai. N dai majan dang ai majaw Sinli ga hta Kachin Sub-State byin pru wa na ningpawt ninghpang rai sai. Britisha prat hta Mungmyit Sinli ga na Wunpawng Sha ni gaw kanu Jinghpaw mungdaw hte rau Britisha asuya hte Wunpawng bumdu ni woi awn uphkang ai Jnghpaw Bumga Uphkang lam n pu kaw jarit madin n nga ai rau sha nga lai wa sai. Munghpawm Myanmar mungdan gawgap wa ai shaloi, Wunpawng Sha ni gaw Jinghpaw mungdaw masat ai hta, Britisha uphkang ten na Jinghpaw Bumga Uphkang Lam (Kachin Hills Tract Regulation ) kaw lawm ai lamuga ni rai nga ai, Myitkyina ginwang, Manmaw ginwang, Mungmyit Sinli ginwang ndai ginwang masum lawm na matu ra sharawng ai hte shakut shaja lai wa sai. Raitim Myen mung lamuga jarit Bumga uphkang ai Du (director of frontier Areas) Mr.Stevenson wa gaw, dai hku rai jang Jinghpaw mungdaw pa layang na Myen-Sam amyu ni mung state hpyi wa na masa pru ai nga wa tsun chyinglau dingbai kau ya ai majaw, Mungmyit Sinli ga gaw Jinghpaw mungdaw ngu masat ai hta n lawm mat wa ai lam chye lu ai. Dai majaw Mungmyit Sinli ga na Wunpawng Sha ni gaw Shan State hta Kachin Sub-State masat ya na matu Sinli Sawbwa hte Mungmyit Sawbwa yan kaw  hpyi shawn sai hte maren, Tonggyi kaw npawt tawn ai Sam Sawbwa Council kaw bai matut bawngban shagrin nna, tara shang masat ya sai lam chye lu ai.

Kachin Sub-State ngu masat da sai lamu ga ni gaw Sinli ga hta Jinghpaw bumdu up nebyeng mungdu ga (49) hpe Kutkai Kachin Sub-State ngu shamying daidaw nna, nhtoi (9.12.1947) hta Sinli Sawbwa Sao Hkun Pha hte Jinghpaw du salang ni myit hkrum ta masat jawm ka nna masat shagrin da sai. Mungmyit Kodong ga hta mung Jinghpaw bumdu up nebyeng mungdu ga (12) hpe Mungmyit Kodong Kachin Sub-State ngu shamying daidaw nna Mungmyit Sawbwa wa hte Jinghpaw du salang ni shada myit hkrum nna jawm masat da sai. Dai rai nna,Mungmyit Sinli ga hta Wunpawng Sha ni law malawng shanu nga ai Jinghpaw bumdu up nebyeng mungdu ga (61) hpe Sam mung hta Kachin Sub-State lamu ga ngu Sam du ni hte shada myit hkrum nna masat da sai lam chye lu ai.

Mungmyit Sinli ga hta Kachin Sub-State ngu masat da lu sai hpang, Munghpawm Myanmar
mung jawm gaw de ai hta Sam mungdaw hte rau Panglung Zuphpawng hta shawnglawm nna, Munghpawm Myanmar Mungdan hta shanglawm wa sai hte maren, Myen mung shanglawt lu ai hpang Kachin Sub-State ginra hpe (1947-1962) ning du hkra Sinli ga hta Kutkai kaw npawt tawn ai Kutkai Kachin Sub-State Council kaw nna woi awn uphkang lai wa sai. Mungmyit Kodong ga hta mung Mantone kaw npawt tawn nna Jinghpaw ginra ni hpe Jinghpaw du salang ni woi awn uphkang lai wa sai. (1962) Myanmar mung hpe Gumlau Council lung wa sai hte Mungdan ting hpe ahkaw ahkang zing magra up wa sai majaw, Sam mung na Kachin Sub-State uphkang Council hpe mung dawm kau ya lai wa sai gaw dai ni du hkra rai nga mali ai.

Wunpawng Sha ni gaw (1947) ning hta Britisha colony prat kaw nna, jet ai munghpawm
mungdan jawm gaw de na matu Sam, Hkang amyu ni hte rau Myen Munghpawm mungdan hta Panglung ga shaka laika hte maren shanglawm wa sai. Raitim tinang myit mada ai jet ai munghpawm uphkang lam hte jet ai madu uphkang mungdaw ahkaw ahkang n lu la ai majaw (1961) ning kaw nna, tsep kawp awmdawm shanglawt mungdan gasat la na matu laknak lang rawt malan sa wa sai. Rawt malan majan n hpan kata shaning (30) ning jan ru yak jamjau ai lam amyu myu asak sai salu salat law law arang bang lai wa sai. (1990) ning jan hta simsa lam bai bawngban lu ai majaw majan hpe jasim da lu sai hte mung masa bawngban ai lam de bai shakut sa wa sai hpe mu lu ai.

Simsa lam la da ai ten mung masa bawngban sa wa ai hta mi na Kachin Sub-State hpe

KACHIN SUB-STATE WUNPAWNG AMYUSHA LABAU II

Lahta Sam mung, Mungmyit Sinli ga (sh) Kachin Sub-State Wunpawng myusha labau ahkyak daw ni hpe No.I lang na “Ram Padang Journal” hta moi ginru ginsa yu hkrat wa ai shani kaw nna Kachin Sub-State byin pru wa ai kaw du hkra na anhte a jiwoi jiwa ni gara hku shakut shaja lai wa sai.

lam ni a ahkyak ai labau daw mabyin ni hpe tam sawk ka madun lai wa sai. Ndai lang matut nna“Kutkai Kachin Sub-State Council” du salang komiti ni woi awn galaw gunhpai lai wa sai magam bungli nkau mi hpe bai tam sawk ka madun dat ai.

(1) Mungmyit Sinli ga na amyu Wunpawng sha ni gaw Japan majan ngut mat wa ai hpang (1945)February shata praw kaw nna, Tamungnye mare kaw mare buga shagu de na Nebyeng du salang ni,mung shawa myitsu ni hpe shaga kahkyin let, du salang zuphpawng alang lang hpawng nna, Mungmyit Sinli ga hta amyu Wunpawng sha ni ban prat shagu asak sai salu salat law law hpe ap nawng shakut shaja htam lai wa yu sai lam ni hpe bai myit sawn sumru yu let, daini na aten hta anhte mung labau nga ai hte maren, ram ging ai ahkaw ahkang gaw masat daidaw da ra sai nga nna, Sinli, Mungmyit, Kodawng,
Loilung hte Tawngbeng ga na Wunpawng sha ni law nga ai shara ni hpe kahkyin la nhtawm, JinghpawWunpawng State masat ya na matu myithkrum dawdan sai hte “Sinli Mungmyit Du salang Council”hpung hpe mung shangai daidaw dat sai.

(2) Shawng ningnan na Sinli Mungmyit Du salang Council hpung a mu lamang jum ai ni gaw;-
(1) Howa duwa Maran Hkun Hpung - Ningbaw
(2) Sara kaba Ebbyu - Ningtau Ningbaw
(3) Kapna duwa Lahpai Zau Lawn - Amu madu
(4) Saara Kaaba Zau Yaw(Kutkai) - Ningtau Amu madu
(5) Duwa Maran Naw Seng (Namhkyek) - Bawng manang
(6) Duwa Zau Tang (Munggu) - Bawng manang
(7) Duwa Lum Hkawng (Nahkyem) - Bawng manang
(8) Dusa Hkun Seng (Mungmaw) - Bawng manang
(9) Salang Lashi Gam (Namhkyek) - Bawng manang
(10) Subeda Zau Bawk - Bawng manang
(11) Myo Ok Tu Lum - Bawng manang
(12) Tawng Ok Zau La - Bawng manang
(13) Tawng Ok Kareng Hkam - Bawng Manang
(14) Myo Ok Tang Gun - Bawng manang... ni rai ma ai.

(3) Ndai Sinli Mungmyit Du salang Council hpung kaw nna woi awn let Sinli Mungmyit ga hta Wunpawng sha ni a dailup dai hpang mungdaw lamu ga labau nga ai hte maren masat da lu na matu nhtoi (3.3.1945) ya shani hta C.A.S (B) (Civil Affair Service,Burma) rung de du salang marai (25) ta masat ka nna, laika shawn sai. Dai hpang nhtoi (1.6.1945) ya shani kalang mi bai du salang marai (45) ta masat ka nna bai kahtap tang shawn sai.Shingrai nhtoi (4.7.1945) ya shani du salang komit zuphpawng kalang bai galaw nna nhtoi (13.7.1945) shani Sinli Hall de dingtawng sa nna, Sinli mung na Wunpawng sha ni hpe Zawbwa uphkang ai kaw na jahka na lam tsun tangshawn sai.Shaloi Sinli Zawbwa wa mung myit yu nna
Sinli mung na Wunpawng sha ni hpe Shi Zawbwa wa uphkang ai kaw na shalawt
dat ni ai”

Ndai gaw anhte a jiwoi jiwa ni shakut shaja lai wa sai hte mi moi kaw nna labau nga ai a majaw bai masat shangrin hkat ai labau shang malap kau n mai ai lam ni rai nga ai.
 “Nanhte Sam mung na Wunpawng sha ni State hpyi jang Myitkyina, Manmaw ga pa layang na Myen Sam ni mung State hpyi wa na ma ai, shaloi Kachin State lajang ai hta pa layang daw n lawm wa na re, dai majaw Sam mung de na Kachin ni Sam du ni hte rau naw pawng kanawn nga na mai ai lam” tsun hpaji jaw ai hpe Sinli Mungmyit ga na Wunpawng du ni gaw hkap la ai hte Sinli Mungmyit ga hta Kachin Sub- (1962) ning March shata praw (2) ya hta Myen hpyen atsuya woi awn ai MaSaLa gumlau (1949) ning February shata hta, Camt.Lahpai Naw Seng, B.G. M.P (1st Kachin Rifles/ Thawatti) gaw, shi a hpyen ma Coy langai mi hte Yedashe mare de Kayin gumlau (KNDO) hpe gasat na matu dat dat ai shaloi, Kayin gumlau ni hpang de gale bang mat wa nna woi rawt malan hpang wa sai. Shi gaw lawu Myen mung kaw nna, shi a dap npawt H.Q de bai nhtang wa nhtawm, ngam ai hpyen la ni hpe wa woi la nna kade nna yang Kutkai Nampakka ginra de du lung wa sai.( Duwa Lahpai Naw Seng gaw daidaw buga Lashio Loikang rai nna, No.2 mungkan majan hta Jinghpaw ma ni hpe woi awn let Britisha-Shi gaw Wunpawng sha ni Munghpawm Myen mungdan hta shanglawm ai hpa akyu n hkam sha ai, lawu Myen mung de Kayin ni rawt malan nna mungdan rukrak wa sai. U Nu atsuya hpe kam n mai sai. Anhte Wunpawng sha ni madu a kam maka hpe madu hparan la lu ai ahkaw ahkang nga ai Pawngyawng Amyusha Awmdawm Shanglawt mungdan lawan gaw sharawt saga nga shawng woi rawt malan hpang ai amyusha ningbaw re.
KACHIN SUB-STATE WUNPAWNG AMYUSHA LABAU III


Lahta Sam mung, Mungmyit Sinli ga (sh) Kachin Sub-State Wunpawng amyusha labau ahkyak daw ni hpe shapraw lai wa sai Ram padang Journal Vol.1 hta; Moi ginru ginsa yuhkrat wa ai kaw nnaKachin Sub-State byin pru wa ai du hkra na anhte a jiwoi jiwa ni gara hku shakut shaja lai wa sai lam ni aahkyak ai labau daw mabyin ni hte Vol.2 hta; Kutkai Kachin Sub-State Council du salang komiti ni woiawngalaw gunhpai lai wa sai labau shang magam bungli nkau mi hpe tam sawk ka madun lai wa sai.

Ndai lang matut nna, Kutkai Kachin Sub-State Council dawm kau hkrum ai hpang daw rawt malan prat ten nalabau ni hpe bai tam sawk ka madun dat ai.

1.
Cuoncil lung wa ai hpang, parleament Democracy uphkang prat dawm kau hkrum nna, htum mat wa sai hte rau North Hsenwi Kutkai Kachin-Sub-State mung gan dawm kau hkrum lai mat wa sai. Lamu ga hpe Kutkai hte Muse township lahkawng hku karan masat mat wa sai. Gangming, Pyeng-ye, Wohkyung hte Namjawn ga ni hpe gaw Kunglung township de, Nati Namjarap ga hpe Hsenwi township de bang shalawm kau hkrum mat wa sai.Hpawngseng, Munggu, Wandin Kapna, Hutau(Namtau/Pangsai),Manghang(Bumsan), Mungli(Dima), Mungbaw, Namhkyek, Howa, Namhkawng ga ni gaw Muse Township
hta shalawm nna, ngam ai ne-byeng mung du ga (31) gaw Kutkai township hku masat hpaw mat wsai.

Mi Kachin Sub-State prat hta gaw ginra na mungchying sha ni a mungchying masat hpe (KKI) number hku masat lang lai wa sai hpe mu lu ai. Shingrai Gumlau Council lung wa nna, tinang a mung masa ahkaw ahkang ni yawng tat sum kau sai rai nna hpaji chye ai Wunpawng ramma ni rawt malan hpang wa na matu kasu kabrawng hpang wa sai re.


2.
American myithkrum hpyen hpung hta lawm nna, Fesit Japan hpyen matse hpe gasat ai hta magrau grang share shagan ningtawn ai majaw (B.G.M) gasat share ninghkring dazik 2 lang shagrau hkrum yu sai gasat share ninghkring re. Shi gaw majan nhpan zai ladat kung laram mazen ai mying gumhkawng ai Wunpawng sha ni a hpyen jaubu langai mung re. )

Raitim dai ten na Jinghpaw Du salang ni n hkap la ma ai hpe mu lu ai. Shi gaw shi a dap ma ni hte rau Namhkam hku nna Jinghpaw mung de lai shang na maw ai raitim Jinghpaw dap ni shada da gasat hkat na ang wa ai majaw Kutkai Kachin Sub-State ga de bai n htang nna nam rawng mat wa sai.
  Duwa Lahpai Naw Seng gaw (1949) ning Novenber shata 11 ya hta Huhpyak Mankong e du salang shawa zuphpawng woi hpawng nna, mi na shi a hpyen la dingsa ni hte ramma, jawngma ni hpe woi kahkyin la nna, Pawngyawng Amyu Awmdawm Shanglawt mungdan gaw sharawt na matu Pawngyawng Amyusha Makawp Dap (PNDF) hpe woi hpaw“ Nrung galaw shagreng la na nga” dai ten na gumchying gumsa du magam ni hpe myit n gut dik let, (1950) ning April shata (15) ya hta Munglung,Munggu, Hpawngseng hku Miwa Gumsan mungdan de shang mat wa sai.
3.
dat sai.
 Lang sa wa na dawnghkawn hpe mung chyen mi tsit nna chyen mi hkyeng re kaw nhtu lahkawng ginchyai kap ai hpe woi shagrin sharawt lang hpang sai. Shi gaw shi a dap ma ni hpe hpyen hpaji woi shaman shakyang, sanat laknak machyu pala ni woi jahting rai shawng woi rawt malan hpang dat sai. Raitim dai ten hta ahkaw ahkang jum da ai gumchying gumsa du magam ni law malawng ninghkap ai rai nna, ngam ai kaga Jinghpaw dap ni gaw Munghpawm Atsuya hpyen maga kap nna, jawm gasat wa ma ai.

Naw Seng woi awn ai Pawngyawng Amyu makawp dap ni gaw Huhpyak, Nampakka, Mungpaw, Mungyin,Gangming ginra hte Mungmyit, Loiya, Mandung ginra ni hta lahkawng ning daram rawt malan shamu shamawt wa yang masa n tsawm ai hpe mu mada wa nna,
  Duwa Lahpai Naw Seng Woi awn ai Pawngyawng Amyu Makawp dap ni gaw laknak hte(Hpang e Ningbaw Kaba GOC Zau Seng) hte buga shagu de na myu tsaw share shagan myitrum ni,dakkasu jawngma ni gaw Duwa Naw Seng ni bai du yu wa na hpe la yu ai.
4.
hpyen n-gun karum lu na matu Miwa mung de wa karum hpyi ai lam rai nga ai. Shi a dap masha nkau mi hpe buga hta naw ngam da ai ni mung nga ai rai nna, karum lu ai hte rau bai rawt malan matut na myit dating da ai. Rai yang n myit mada ai Miwa mung hta (17) ning jan wa chyat rawng mat ma ai. (1949-50) ning hta Pawngyawng Amyu Makawp dap, Dapnawng 1, dapdung 1 up tai lai wa sai Pangshau du Zau Seng

 Matut mahkai mung n lu, n dang la mat sai rai nna, (1962) ning February (5) ya hta Wunpawng mungdan Shanglawt Hpung (KIO/KIA) hpe mi Pawngyawng Amyusha Makawp Dap ni sharawt lai mat wa sai dawnghkawn hpe bai sharawt nna woi gaw sharawt mat wa ai gaw dai ni kaba dik ai laknak lang mung masa wuhpung wuhpawng langai hku dahpran tsap nga lu sai hpe mu lu ai. Ndai gaw Wunpawng Mungdan hte Amyusha ni shanglawt lu na matu rawt malan hpang wa ai gaw dai ni du hkra rai nga mali ai. Duwa Lahpai Naw Seng woi awn ai Pawngyawng Amyusha Makawp dap ni gaw Miwa mung du ai shaloi shanhte mi nnan myit da ai hte shai mat ai hpe mu lu ai. Shanhte gaw Miwa mung Atsuya karum ya ai npu e Marks-Lenin, Mauze Dung a myit jasat chyum tara hte hpyen hpaji ni hpe sharin hkaja la lu ma ai. Miwa ningbaw Mauze Dung gaw Naw Seng hpung ni zawn Miwa mung kaw wa machyu shingbyi nga ai Tahkin Ba Thein Tin woi awn ai Myen mung Communist Party (BCP) ni hte (1963) ning September shata hta Naw Seng hpung ni hte jahkrum ya nna, hpung langai sha gumhpawn kau shangun sai. Naw Seng“Myen Mung Mung Shawa Dap Nu” hku hkam la galaw mat wa ai hpe mu lu ai.
5.
ni nnan yang n hkawn ai raitim n hkap la n mai re majaw Myen mung Communist Party woi awn ai npu e shagan hkyeng dawnghkawn hkyen sharawt ai,
  Shingrai Myen mung Communist ni gaw Miwa mung kaw hpyen n-gun jahting la ngut ai hpang hpyen man lam (4) waw nna Myanmar mung de gasat anut bang wa masai. Hpyimaw Pangwa ginra hta (101) dap ginwang, Mungmyit Kudawng ga de (202) dap ginwang, Kutkai Kachin Sub-State lamuga Munggu ginra de (303) dap ginwang hte Kokang hkran de (404) dap ginwang ni masat nna gasat maden shang wa ma ai. (303) dap ginwang Munggu ginra de Duwa Naw Seng shi nan woi awn let (1.1.1968) hta gasat anut shang wa masai. Laknak hkrak hpyen n-gun hte htu shang wa ai majaw kade nna yang, Munggu,“anhte gaw shawng de Wunpawng amyu sha ni a matu shakut lai wa sai Naw Seng hpung ni ya bai du sai.
6.
Mungbaw, Pangsai, Namtau, Mungya, Munghawm, Namjawn du hkra gasat di la lu masai. Shanhte gaw gasat di la lu sai ginra na mung shawa ni hpe zinlum nna, Communist masa woi gaw sharawt wa masai. N ra sharawng ai moi na mungdu ni hte mung shawa nkau mi gaw Kutkai, Lashio, Jinghpaw mung de hprawng bra mat wa sai. 7. Myen mung
Communist ni gaw Munggu, Mungbaw ginra de nnan du shang wa yang,

 Raitim ya gaw Myen Mung Mung Shawa Dap Nu she rai saga ai” nga nnan shang wa yang mung shawa nkau mi n chye na ai.Wunpawng sha ni gaw makam masham ru jung nga sai rai nna, Communist masa hpe n hkap la ai hpe mu lu ai. Maga mi de Wunpawng mungdan Shanglawt Hpung mung n-gun ja dahpran tsap lu wa sai rai nna mung shawa ni gaw rawt malan hpyen hpung lahkawng a lapran e grai nga yak lai wa sai. Amyu sha Duwa Lahpai Naw Seng gaw Wa mung de matut gasat yu mat wa yang Made Galung pa kaw nhtoi (2.2.1972) hta n nga mat wa sai. Naw Seng wa n nga mat ai hpang Myen mung Communist ni gaw gasat maden jat lu ai lam nau n nga sai sha gau ngwi htum mat wa ai hpe mu lu ai. Grau nna (16.11.1986- 16.1.1987) hta Shwi-zun-wan Dabang bum majan ngut ai hpang Pangsai(Kyukoke), Mungbaw ni hpe atsuya dap ni bai zing la lu sai. Nhtoi (17.4.1988) hta Myen mung Communist ni a ginjaw Pangsang hpe lawu na Wa dap ni e zing magra kau sai hte Myen ginjaw salang ni yawng hpe Miwa mung de gawt kau Anhte Kachin Sub-State Wunpawng ginra gaw Myen hpyen MaSala ni woi awn ai Gumlau Kachin Sub-State Wunpawng buga ginra ni gaw lai wa sai (1990) du hkra kring mading n lu galaw sha ai. Simsa lam la ngut ai hpang kaw nna she mare buga ni hpe bai gaw sharawt nga ai re. Lai wa sai ten na majan nhpan a majaw ndai ginra gaw hpaji hparat lam, sut lu nga mai lam, shinggyim ngapra lam ni hte kaga lam shagu hta hpang hkrat nga ai hpe mu lu ai. Ya hkyak hkyak ndai shara hta byin hkrum hkra nga ai mayak mahkak lam ni gaw Nanghpam lusha a majaw byin wa ai tsinyam ni, mung masa yak ai majaw ginra mungchying sha ni galaw lu galaw sha lam yakhkak ai lam, amyu shayi ni kanbau bungli yak ai majaw mung jarik hkan masha hpaga hta nkau mi dut sha lawm nga ai lam, pratpra ramma ni a shawnglam kam maka laika hpaji lam hte hkamja lam... ni hta arang bang nna pawn sharawt mawai la na ra ahkyak dik nga ai. Maga mi de ginra na nhprang sutrai ni hpe hkangzing mahkyu na hte makau grupyin htenza ai lam ni hpe myi jahpaw ya na, ginra masha ni hpe hkumding shinggyim atsawm gaw sharawt ya na matu mung ra nga mali ai.
8.
hkrum sai. Dai hpang mi Myen mung Communist ni up lai sai ginra ni rai nga ai; Wa mung hta UWSA, Jinghpaw mung Pangwa ginra de NDA-K, Kokang hkran hte Munggu Ginra hta MNDAA, nga nna kadai mung kade a amyusha rawt malan hpyen hpung hku nna ga karan mat wa sai. (1.8.1995) hta MNDAA kata kaw nna, Munggu ginra daw hpe na bai karan mat wa sai. Ndai gaw Naw Seng hte shi a gasat share ni woi awn nna rawt malan shakut lai wa sai labau rai nga mali ai.


9.
Council lung wa ai hte Kachin Sub-StateCouncil mung dawm kau hkrum sai hte ndai ginra gaw rawt malan majan nhpan kata shaning (30) ning jan ruyak jamjau ai tsin yam amyu myu hpe hkam jan lai mat wa saga ai. Ya daini na ten ndai ginra hta Wunpawng sha ni masha jahpan sen (2) daram shanu nga nga ga ai. Wuhpung Wuhpawng hku nna, Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung (KIO/KIA) Dapba (4) hte Wunpawng Amyusha Makawp Maga Dap(KDA) mung masa wuhpung wuhpawng ni mungdan atsuya hte
gap hkat jahkring da nna, mung masa lam bawngban lu hkra shakut shaja nga ai ten rai nga ai. Bai nna moi na mungdu ni woi awn ai Mungchying makawp dap hpung (10) daram mung mungdan atsuya hte lata gindun nna ginra shim lum ngwi pyaw lam hta shingtau nang nga ga ai hpe mu lu ai.


10.
  Anhte Kachin Sub-State ginra na amyu Wunpawng sha ni gaw ban prat shagu tinang a lamuga mungdan hpe sai salu salat law law arang bang nna makawp maga lai wa sai hpe labau hta mu lu ai. Amyu Wunpawng sha ni awmdawm shanglawt ahkaw ahkang lu na matu shawng woi rawt malan hpang ai ginra rai nna, n-gun atsam arang bang ai lam kaba la sai hpe mu lu ai. Anhte a jiwoi jiwa hpu shawng hpuba ni asak du baw law law apnawng shakut shaja lai wa saga ai. Raitim dai ni na anhte a prat hta Sam mung Wunpawng ginra/ Dai rai nna, daini byin hkrum hkra nga ai mayak mahkak lam, dip shingdang nga ai madin bunghku ni, nsin htinggrum kata dip shanun da ai masing masa ni, mungchying sha ni ndang nla gunhpai mana sha nga ai, li machyun la ai makun lit kaba ni, jet ai madu uphkang lam hte simsa lam hpe shagroi shagra hpang gara let hkrap nyep myipwi hte yawn madai nga ai amyu sha ni a kraw dung nsen ni gaw grau grau jat kaba wa sai rai nna, amyu sha ni a kridung ahkaw ahkang ngu ai tinang a lahpan tinang tsap nna, madu a kam maka hpe madu hparan la lu ai amyusha ahkaw ahkang hpring tsup ai hte jet ai madu uphkang
11.
Kachin Sub-State hte seng nna anhte myit mada ai pandung kaw rai ndu lu shi nga ai. Labau hta anhte sharin la lu ai lam mung law law rai saga ai. Dai rai nna dai ni Sam mung nga Wunpawng amyu sha ni tinang a gam maka hpe tinang dawdan la na aten du nga sai hpe mu lu ai. Du na htawm na amyu sha ni a shawnglam gam maka grau tsawmhtap wa hkra dai ni anhte amyu sha ni yawng, wuhpung wuhpawng yawng myit mang langai sha kahkyin gumdin, lahkrip ra ra jawm shakut sa wa ra sai.


12.
lam ahkaw ahkang bai gaw sharawt la nhtawm, lam shagu hta bawngring gan-ga, nganggrin rap ra ngwipyaw ai madu ginra bai lu gaw sharawt lu hkra dai ni nang ngai anhte yawng a lit rai nga ai hte maren, yawng myit hkrum mang rum jiwoi hpunda hpe awm jahkap sa wa ra saga ai law.

Ram Padang
26.12.2005


Ga Hpungdim


Kachin Sub-State gaw labau hku nna ngangkang ai Wunpawng lamu ga majing rai nga ai.
Wunpawng Sha ni ban hte ban makawp maga woi awn uphkang lai wa sai hte maren, Wunpawng Sha ni anga nga dingsa Wunpawng Sha ni a buga majing rai nga na sha rai nga ai.Ya dai ni na aten masa hpe maram dinglik yu yang, aten kaja, nsin a hpang nhtoi bai htoi san wa na aten ladaw du shang wa nga sai re majaw, galaw ging galaw ang ai magam bungli ni hpe shachyen shaja sa wa ra saga ai. Amyu Sha langai gaw tinang a madu up lamu ga hte tinang a dum nta hpe tinang nan galaw gawgap la ra nga ai.Dai ni anhte Amyu Sha ni ngau, shadaw jahtum da ra sai.Tinang lahpan tinang tsap lu hkra da hpran sa wa ra
sai.

Ram Padang.

shada lam-yan masa n bung, n chye na hkat ai marang e akyu n rawng ai, n myit mada ai shada da dudaw sai hkaw nna, yawn hkyen hkrum ai mabyin ni byin lai mat wa sai. (1975) ning Ningbaw kaba Maran Brang Seng a prat hta she shada n gasat hkat na hku bawngban htingrai htingrat la lu ai re.


(4) (1946) January (16) ya hta Wunpawng sha ni gaw Myitkyina ginwang, Manmaw ginwang hte Mungmyit Sinli ga ni hpe Kata kaw nna, Kachin State masat ya na matu English atsuya kaw laika shawn ai shaloi; Mr.Stevenson (Director of frontier area) wa gaw;
State masat da na matu Sinli du wa hte myit hkrum ai hte nhtoi (9.12.1947) ya shani ga sadi laika hpe jawm ka da sai.Ndai gaw Kachin Sub-State byin pru wa ai lam rai sai.Mi moi kaw nna Sam hte Jinghpaw gaw shada n sa dip up sha hkat ai sha, kadai mung kade a shara hta tinang lahpan tinang tsap madu uphkang ai lam labau nga ai hte maren bai masat shagrin hkat ai lam rai nga mali ai.

(5) Dai rai nna Kachin Sub-State gaw Munghpawm Myanmar mungdan shanglawt la ai ten (4.1.1948) ya shani hta, Sam mungdaw hte rau Sam mungdaw kata na Jinghpaw Wunpawng laksan madu uphkang mungdaw kaji hku nna Munghpawm Myanmar mungdan hta shanglawm wa sai. Ndai kaw bai sanglang ga nga yang; Kachin Sub-State Wunpawng ginra gaw mi moi English rai n du ai shawng shawng kaw nna, kade npu kaw mung taw ai lam n nga ai sha tinang madu uphkang ai Wunpawng mung du ga ni rai nga ga ai hpe aten masa hta hkan nna Sam mungdaw hte ginrun let rau Munghpam Myanmar mungdan
hta shanglawm wa ai rai nga mali ai.

(6) Kachin Sub-State byin pru wa ai (9.12.1947) shani kaw nna Kachin Sub-State Council hpung gaw Sam mung nga Wunpawng sha ni hpe lam shagu hta woi awn uphkang jumtek lai wa ai gaw (1962) ning Ma.Sa.La Myen hpyen gumlau Council ni Munghpawm Myanmar mungdan ting hpe ahkang aya zing magra up kau ai shani du hkra rai nga mali ai.(1947-1962) ning laman Munghpawm rapdaw hte Sam mungdaw atsuya hta shanglawm ai, Kachin Sub-State a gawng malai parliament kasa hpe lawu de mying lawm ai ni gunhpai lai wa sai hpe mu lu ai.Dai ni gaw;-
(1) Slg.Lashi Gam hte Dingga Duwa Zau Ba (1947-1951)
(2) Duwa M.Zau La (1951-1956-57)
(3) Duwa Luksing Zau Lat (1958-1960) Hpyen uphkang ai ten
(4) Duwa Luksing Zau Lat (1960-1962) ni hpe lata shalun san lai wa masai.
(7) Kutkai Kachin Sub-State hta lawm ai mare ninghtawn ni gaw;-
(1) Kapna Wandin
(2) Munggu
(3) Hpawngseng
(4) Mungbaw
(5) Mungya
(6) Namhkyek
(7) Howa(9) Manghang (Bumsan)
(10) Namkang Lung
(11) Kyinghung
(12) Munghawm
(13) Huhpyet
(14) Namtawng
(15) Mungli
(16) Dima
(17) Ninglum
(18) Ura Bum
(19) Banggai
(20) Hubren
(21) Mungji
(22) Namjawn
(23) Wohkyung
(24) Pying-ye
(25) Munghtam
(26) Lungwai
(27) Pangnoi
(28) Mungwun
(29) Nati
(30) Gangming
(31) Kunlung (sinna)
(32) Loikang
(33) Nanoi
(34) Namhpalum
(35) Kawnglim
(36) Zaubung Namhpaka
(37) Pyinghoi
(38) Galeng (loi)
(39) Galeng Kungsa
(40) Ganhtang
(41) Pangkut (loi)
(42) Pangkut (K)
(43) Mung-yu Laipau
(44) Humaw
(45) Nawnglung nebyeng mare buga ninghtawn ni rai nga ai.
(8) Kutkai Kachin Sub-State uphkang hkrang hta, Kutkai mare kaw ginjaw tawn nhtawm, giwang ginjaw (5) bai karan nna uphkang ai hpe mu lu ai. Dai ni gaw;-
(1) Kutkai ginwang kahtawng mare ginjaw
(2) Namhpaka ginwang kahtawng mare ginjaw
(3) Mungbaw ginwang kahtawng mare ginjaw
(4) Mungji ginwang kahtawng mare ginjaw
(5) Gangming ginwang kahtawng mare ginjaw ni rai nga ai.(9) (1947-1962) ning laman Kachin Sub-State Du salang Council kaw nna woi-awn galaw gunhpai lai wa sai labau shang ai magam bungli nkau mi ni gaw;-

(i) Kachin Sub-State byin pru wa hkra woi-awn shakut shaja sai.
(ii) Kachin State (Jinghpaw Wunpawng mungdaw) hpyi ai lam hta n-gun dat lawm lai wa sai.

(iii) (12.2.1947) ya Panglung Agreement hta Howa duwa Hkun Hpung hte Kapna duwa Zau
Lawn yan shanglawm lai wa masai.

(iv) (28.8.1949) Duwa Naw Seng gumlau hpyen hpung ni hte Jinghpaw dap ni shada da
dudaw sai hkaw lam n byin hkra htingram htingrat karum lam tam ya sai.

(v) (1950-1952) ning ten hta Kachin Sub-State de tawt lai shang wa ai KMT Miwa hpraw
hpyen ni hpe mare ninghtawn shagu Village Defence Force (VDF) woi hpaw nna makawp maga gasat shaden kau lai wa sai.

(vi) Britisha prat Manghang majan ngut ai hpang Sam ni a lata de English wa jaw kau ai
Muse-Jelan pa na Jinghpaw ni a hkauna lung (80) hpe Jinghpaw ni bai lu la hkra bai hpyi
ya sai.

(vii) Jinghpaw Sut Hpaga Hpung (Kachin Trading Company) hpaw nna woi-awn lai wa sai.

(10) Kachin Sub-State Du salang Council gaw (24.4.1959) ten Sam Zawbwa ni hpe ahkaw ahkang dawm kau shangun nna matsan dum kumhpa jaw ai hpe Sam Zawbwa ni gaw hkap la ma ai raitim Kachin Sub-State Wunpawng du salang ni gaw n la ma ai hpe mu lu ai.(1947-1962) ning du hkra shaning (15) ning laman tinang lu ai ahkaw ahkang hpe lang nna shawang tsaw ra myit dam lada ai hte mung shawa a akyu ara lam ni hpe mai byin dangdi dangdep lu ai daram woi awn pawn ba lai wa sai.(1962) ning Myen hpyen Ma,Sa.La atsuya ni Munghpawm Myanmar Mungdan ting hpe ahkaw ahkang zing magra uphkang kau ai shani kaw nna Kachin Sub-State hte Kachin Sub-State Council hpe mung dawm kau ya ai hte ahkaw ahkang mung pat kau ya ai gaw dai ni du hkra rai nga ai.

Daini anhtetinang a sum machyi taw nga ai myusha ahkaw hkang hte dawhten nga ai labau hkringhtawng ni hpe bai gaw shachyaw sa wa na dai ni na amyusha ni yawng a lit rai nga ga ai hte maren myitmang langai hte jawm shakut sa wa ra saga ai law.

Ram Padang.

MSL asuya ten hta Kachin Sub-State a labau atsawm n chye ya ang sam ai. Sam Sawbwa ni ahkaw ahkang dawm kau jang Kachin Sub-State mung dawm lawm sai ngu ai hku nkau mi chye na ang ma ai. Kachin Sub-State uphkang Council rung hpe MSL Myen hpyen asuya zing kau ya ai majaw dai ni na ten Myen hpyen Asuya wa hku nna bai masat jaw ya jang mung htuk manu sai rai nga ai. Dai ni na ten hta ninggam hte ninggam matut galaw sa wa ra ai magam bungli ni law law naw nga nga ai hpe mu lu ai.

inghpaw mungdaw hte lamuga matut nga nna, Wunpawng Sha ni law malawng shanu nga ai lahta Sam mungdaw Jinghpaw ginra( ) nga nna mung tsun shaga bawngban lai wa sai hpe mu lu ai. Dai ni na ten Myen hpyen asuya woi awn galaw ai Amyu Sha Mungbawng Zuphpawng (National Convention) galaw ai zuphpawng lang shagu hta Wunpawng Amyu Sha ni hpe woi awn nga ai KIO/ KIA, NDA (K) hte KDA ni woi awn ai hte Kanu Jinghpaw mungdaw jet ai madu uphkang ahkaw ahkang lam lu la na matu hte rau Kachin Sub-State bai masat shagrin ya na matu mung bawngban tang shawn lai wa sai hpe mu lu ai.Kachin Sub-State ginra gaw Wunpawng Sha ni AD (1500) ning daram kaw nna, ginru ginsa yu hkrat wa nna, ban hte ban asak sai salu salat law law hte arang bang gaw de da ai , labau hku nna ngangkang ai Wunpawng lamu ga, buga majing rai nga ai. Rai yang e moi Sam Sawbwa ni hte Kachin-Sub-State masat ai ten hta, Munghpawm Parliament Rapdaw hta masat masa n galaw da lu ai majaw, dai ni na ten bai bawngban sa wa ai hta kalang ta bai masat na matu aten loi naw la ra ai masa pru nga ai.





 

Dai ni Shamu Shamawt Nga Ai Lam

No comments:

Post a Comment

Post နဲ ့ပတ္သက္ျပီးထင္ျမင္ခ်က္မ်ားကို ေရးသြားနိင္ပါတယ္၊